Α. Το μυθιστόρημα

 

   

 

 

 

1. Η ταυτότητα του μυθιστορήματος

 

Ο τίτλος: Zazie dans le metro, Η Ζαζί στο μετρό

Ο συγγραφέας: Raymond Queneau (Ραίημον Καινώ)

Ο μεταφραστής (ελληνική έκδοση): Γεωργία Κατωπόδη

Ο χρόνος έκδοσης (γαλλικός, ελληνικός): 1959, 1981

Ο εκδοτικός οίκος (γαλλικός, ελληνικός): Gallimard, Εκδόσεις "γράμματα"

Η υπόθεση (περίληψη σε μία παράγραφο): Η μαμά Ζάν Λαλοσέρ θέλει να περάσει μόνη με τον εραστή της μιάμιση μέρα στο Παρίσι, οπότε αφήνει την κορούλα της Ζαζί στον θείο Γκαμπριέλ. Η Ζαζί έχει ως μόνη επιθυμία να δεί το μετρό, αλλά η απεργία το κάνει αδύνατο και ακατόρθωτο αυτό. Τότε Η ζαζί εξαπολύεται στο  Παρίσι σπέρνοντας  την αναστάτωση σε κάθε της βήμα. Καταδιώξεις, απαγωγές, σκάνδαλα και πολλά νεύρα απο την αγενέστατη και απαιτητική Ζαζί, που μπορεί να μην κατάφερε να επισκεφτεί το μετρό, τουλάχιστον όμως μεγάλωσε.

Η απήχηση του μυθιστορήματος: Επαναστατικό στο ύφος και τη γλώσσα του το μυθιστόρημα προκάλεσε όταν πρωτοκυκλοφόρησε στη Γαλλία. Γνώρισε γρήγορα την αγάπη του αναγνωστικού κοινού και μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες.

 

2. Τα αφηγηματικά στοιχεία του μυθιστορήματος

 

Ο χρόνος (το χρονικό διάστημα κατά το οποίο συμβαίνουν τα γεγονότα): Τα γεγονότα διαδραματίζονται την δεκαετία του 60'. Πιο συγκεκριμένα τα γεγονότα λαμβάνουν χώρα μέσα σ'ένα πολύ μικρό χρονικό διάστημα μιάμισης ημέρας, το οποίο απ' ό,τι φαίνεται είναι αρκετό για να συμβούν πολλές απρόσμενες καταστάσεις.

 

Ο χώρος: Παρίσι. Αρχικά βλέπουμε τον Γκαμπριέλ στο σταθμό των τρένων όπου περιμένει την άφιξη της Ζαν Λαλοσέρ με  την ανιψιά του Ζαζί. Μια τρελή βόλτα στους δρόμους του Παρισιού με τον Σαρλ, τον ταξιτζή, έπειτα στο μπαρ του Τυραντό και στο σπίτι του Γκαμπριέλ, απ' όπου, το πρωί το σκάει η ηρωίδα, για να περιπλανηθεί στους δρόμους και τις στοές της μεγαλούπολης. Πύργος του Άιφελ, δρόμοι με κυκλοφοριακό κομφούζιο από την απεργία του μετρό, το μπαρ όπου κάνει το νούμερό του ο θείος και ένα εστιατόριο, όπου θα επικρατήσει το απόλυτο χάος. Στο τέλος επιστροφή στο σταθμό, απ' όπου ξεκίνησε η ιστορία.

 

Τα πρόσωπα (βασική ηρωίδα, κύριοι και δευτερεύοντες ήρωες): Η Ζαζί (Η βασική ηρωίδα),ο Γκαμπριέλ (Θείος της Ζαζί), η Ζάν Λαλοσέρ (Η μητέρα της Ζαζί), ο Σάρλ(κουνιάδος του Γκαμπριέλ και ταξιτζής), ο Τυραντό (ιδιοκτήτης του καφέ-ρεστοράν Λα Κάβ , ο Λαβεντίρ (Ο παπαγάλος του Τυραντό), η Μαντώ Μικροπόδη (σερβιτόρα), η Μαρσελίν (Η θεία της Ζαζί), ο Γκριντού (τσαγκάρης), ο περίεργος τύπος, που εμφανίζεται ως Πέδρο ο Ευκαιρίας ή Τρουσκαγιόν και τέλος η χήρα Μουάκ.

 

Η πλοκή (αρχική κατάσταση - το σχέδιο της ηρωίδας - πρόσωπα σύμμαχα, πρόσωπα αντίμαχα - τελική κατάσταση):

 

Αρχική Κατάσταση: Η Ζάν Λαλοσέρ, μητέρα της δεκατετράχρονης Ζαζί, καταφτάνει από την επαρχία στο Παρίσι, με σκοπό να περάσει δύο μέρες μόνη με τον εραστή της. Έτσι αναθέτει στον θείο Γκαμπριέλ την φύλαξη της μικρής και αθυρόστομης Ζαζί.

 

Το σχέδιο της ηρωίδας: Απο τη μέρα που φτάνει στο Παρίσι η μικρή μας ηρωίδα, η Ζαζί, έχει ώς σκοπό να επισκεφτεί το μετρό, όμως για κακή της τύχη είναι κλειστό λόγω απεργίας.

 

Πρόσωπα σύμμαχα: Δεν υπάρχουν πρόσωπα σύμμαχα, καθώς όλοι απομακρύνουν την ηρωίδα από το αρχικό της σχέδιο και, επιπλέον, δεν απαντούν στις ερωτήσεις της.  

  
Πρόσωπα αντίμαχα: Φαίνεται πως όλα τα πρόσωπα του μυθιστορήματος είναι αντίμαχα, καθώς ο καθένας, με τον δικό του ιδιαίτερο τρόπο, προσπαθεί να κάνει την Ζαζί να ξεχάσει τον στόχο της, ο οποίος δεν είναι άλλος απο το να επισκεφθεί το μετρό.

Οι σκηνές όπου κορυφώνεται η δράση: Οι κυριότερες σκηνές δράσης είναι: α) όταν η Ζαζί το σκάει από το σπίτι, ο Τυραντό προσπαθεί να την εμποδίσει, αλλά εκείνη προκαλεί σκάνδαλο και του ξεφεύγει. Τρέχει στο μετρό, αλλά η απεργία συνεχίζεται. Την ξαναβρίσκουν. β) Ο Γκαμπριέλ και η Ζαζί ανεβαίνουν στον πύργο του Άιφελ. Μια ομάδα ξένες τουρίστριες ερωτεύονται τον Γκαμπριέλ, που παίρνει την Ζαζί μαζί του για να κάνει πρόβα στο νούμερο του, αλλά κολλάνε στο μποτιλιάρισμα. γ) Όταν η Ζαζί το σκάει για δεύτερη φορά και την κυνηγάει ο Τρουσκαγιόν πιστεύοντας πως μπορεί να του ξεφύγει και δ) όταν βρίσκεται στο εστιατόριο με τον Τρουσκαγιόν, τρώνε μύδια και του διηγείται παράλληλα την ιστορία της (μια ιστορία τραγική με απόπειρα παιδικής κακοποίησης και δολοφονία) χωρίς εκείνος να της δίνει κάποια ιδιαίτερη σημασία.

 

Τελική κατάσταση: Η Ζαζί παραδίδεται πάλι στη μαμά της, στο σταθμό των τρένων. Εκεί, στην ερώτησή της αν είδε το μετρό, θα της απαντήσει: "όχι, απλώς, μεγάλωσα".

 

Ο αφηγητής και η ταυτότητά του: Ο αφηγητής δεν συμμετέχει στα γεγονότα και η αφήγηση γίνεται σε γ΄ ενικο πρόσωπο.

 

Β. Η ταινία

 

                                                                                             trailer :http://www.youtube.com/watch?v=SGuL_D-_NZk 

 

 

 

 

1. Η ταυτότητα της ταινίας

 

Ο (πρωτότυπος) τίτλος: Zazie dans le metro

Ο σκηνοθέτης: Louis Malle

Ο σεναριογράφος: Jean-Paul Rappeneau, Louis Malle

Ο χρόνος έκδοσης: 1960

Η υπόθεση: Πρόκειται για αρκετά πιστή μεταφορά της υπόθεσης του μυθιστορήματος με τις περιπέτειες, σε πρώτο πλάνο, της ηρωίδας Ζαζί που περιπλανιέται σ' ένα εφωφρενικό, ολότελα τρελό Παρίσι, στη διάρκεια μιας ημέρας.

πηγή: http://www.imdb.com/title/tt0054494/

 

2. Τα αφηγηματικά στοιχεία της ταινίας

 

Ο χρόνος (το χρονικό διάστημα κατά το οποίο συμβαίνουν τα γεγονότα): Ακριβώς όπως και στο μυθιστόρημα.

 
Ο χώρος: Το Παρίσι. Αρχικά, κοιτάζοντας μέσα από τα μάτια της Ζαζί, η κάμερα, ακολουθώντας το βλέμμα της, μας εντάσσει στο εσωτερικό του τρένου, το οποίο φτάνει στον σταθμο όπου ο Γκαμπριέλ θα παραλάβει την μικρή Ζαζί. Το ίδιο ακριβώς σκηνικό προβάλλεται και στο τέλος της ταινίας με μόνη διαφορά αυτή την φόρα την αποχώρηση της Ζαζί και την διαφορετική κατεύθυνση του τρένου. Επιπλέον, δύο απο τους κυριότερους χώρους,όπου διαρκώς κινούνται τα πρόσωπα είναι το διώροφο κτήριο, στο οποίο στεγάζεται το μπάρ του Τυραντό και το σπίτι του Γκαμπριέλ και της Αλμπερτίν. Ωστόσο, όπως και στο βιβλίο, χώροι δράσης είναι οι δρόμοι του Παρισιού με το κυκλοφοριακό κομφούζιο. Σημαντική σκηνη στον Πύργο του Άιφελ, όπου ο θείος Γκαμπριέλ θα δώσει μια μοναδική παράσταση. Δύο ακόμα χώροι που ξεχωρίζουν είναι το καμπαρέ, στο οποίο χορεύει ο Γκαμπριέλ, και το εστιατόριο όπου και κορυφώνεται η ένταση με τον τσακωμό των ηρώων μας με το προσωπικό. Τέλος δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε το μετρό, το οποίο δυστυχώς για την Ζαζί είναι κλειστό λόγω απεργίας έτσι η οπτική μας εικόνα περιορίζεται αρκετά αφού η πόρτα του είναι κλειστή μη επιτρέποντας μας να δούμε το εσωτερικό του χώρο. Μόνο στο τέλος της ταινίας θα λειτουργήσει, όταν η Ζαζί κοιμάται στην αγκαλιά του θείου της.

 

Η οπτική ματιά του επιβάτη (συγκεκριμένα της Ζαζί) κατα την διάρκεια του ταξιδιού

 

 

Ο Πύργος του Άιφελ

 

Τό κλειστό λόγω απεργίας μετρό

 

Το καμπαρέ όπου χορεύει ο Γκαμπριέλ

 

 

Το διώροφο κτήριο όπου στεγάζεται το μπάρ του Τυραντό και το σπίτι του Γκαμπριέλ

 

Το εστιατόριο όπου έγινε το "ένα να δεις"

 

Τα πρόσωπα (βασική ηρωίδα, κύριοι και δευτερέυοντες ήρωες): Τα ίδια ακριβώς πρόσωπα με το μυθιστόρημα. Μόνο η Μαρσελίν αλλάζει όνομα και γίνεται Αλμπερτίν.

 

Η πλοκή (αρχική κατάσταση - το σχέδιο της ηρωίδας - πρόσωπα σύμμαχα, πρόσωπα αντίμαχα - τελική κατάσταση):

 

Αρχική κατάσταση: Η άφιξη του τρένου στο σταθμό, όπου η ηρωίδα θα εκθέσει την επιθυμία της...

 

Το σχέδιο της ηρωίδας: Η Ζαζί επιθυμεί μόνο να δει το μετρό, αλλά τη μέρα εκείνη είναι κλειστό λόγω απεργίας των εργαζομένων.

 

Πρόσωπα σύμμαχα: Κανένα σύμμαχο πρόσωπο. Μπορούμε να πούμε ίσως πως το μόνο σύμμαχο πρόσωπο είναι η θεία Αλμπερτίν, καθώς είναι πιο ώριμη από τα υπόλοιπα πρόσωπα.

 

Πρόσωπα αντίμαχα: Όπως και στο μυθιστόρημα, όλοι αντιμάχονται την επιθυμία της και δεν απαντούν στις ερωτήσεις της ευθέως.

 

Τελική κατάσταση: Όταν η παραμονή της Ζαζί στο Παρίσι φτάνει στο τέλος της, η Ζαζί ξαναβλέπει τη μητέρα της στο σταθμό του τρένου της επιστροφής. Εκείνη τη ρωτά: «Οπότε; Είδες το μετρό;» Η Ζαζί της απαντά: «Όχι, απλά μεγάλωσα...».

 

Οι σκηνές όπου κορυφώνεται η δράση: Ανάλογες με τις σκηνές του μυθιστορήματος. Ο σκηνοθέτης βρίσκει την ευκαιρία να καταθέσει κι αυτός το σχόλιό του για το εξωφρενικό Παρίσι του 60.

 

 Ο αφηγητής και η ταυτότητά του: Ο αφηγητής δεν συμμετέχει στα γεγονότα. Πολλές φορές όμως η κάμερα υιοθετεί την οπτική γωνία της ηρωίδας. Άλλες φορές μας δείχνει αυτό που φαντάζεται, ονειρεύεται, επιθυμεί (με κινούμενα σχέδια, σουρεαλιστικές και παράλογες καταστάσεις).

 

Γ. Συμπέρασμα

 

Η Ζαζί στο μετρό ή απλώς Η Ζαζί, μια γαλλική νουβέλα γραμμένη το 1959 ήταν η πρώτη μεγάλη επιτυχία του Ρέημον Καινώ. Η Ζαζί εξερευνά τις δυνατότητες της προφορικής (οικογενιακής γλώσσας), σε αντίθεση με τα επίσημα γαλλικά του γραπτού λόγου, μια διάκριση που επισημαίνεται ιδιαίτερα στα γαλλικά, όπου η ορθή χρήση της γλώσσας καθορίζεται κυρίως απο το ακαδημαϊκό ύφος. Το αιχμηρό γλωσσικό εργαλείο της ηρωίδας, που το χρωστά στον πνευματικό της πατέρα, Ρέημον Καινώ, διατηρείται και στην ταινία. Ο Καινώ, με σουρεαλιστικές καταβολές, πειραματίζεται γραμματικά-συντακτικά στο μυθιστόρήμα του (ήδη από τον τίτλο του μυθιστορήματος)πάνω στις δυνατότητες επικοινωνίας με στοιχεία του προφορικού λόγου και εξεζητημένους γλωσσικούς, ηχητικά και οπτικά, τύπους,όπου κυριαρχούν οι παραφθορές και οι παρηχήσεις,ενώ ταυτόχρονα δανείζεται πολλά από το παιδικό γλωσσικό ιδίωμα, αλλά και απο την (αργκό). Ο Λουί Μαλ μας κόβει την ανάσα με τις εναλλαγές στους τρόπους διήγησης, με τη χρησιμοποίηση κινουμένων σχεδίων, με τη σχοινοβασία μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, σε μια κωμωδία μου μας ξεναγεί σ' ένα σύγχρονο υστερικό Παρίσι  πέρα από κάθε φαντασία. Ο Λουί Μαλ μεταφέρει το "ευχάριστο" μυθιστόρημα του Καινώ, κρατώντας τους περισσότερους διαλόγους, τις καταστάσεις και τους χαρακτήρες. Ανατρέπει την κινηματογραφική γλώσσα μέσα από μια οπτική καθαρά προσωπική, μπλέκοντας κινηματογραφικά είδη (κινούμενα σχέδια, κωμωδία, μπουρλέσκ), στυλ (ρεαλιστικό, ονειρικό) και τρόπους διήγησης (αργή-γρήγορη κίνηση, μεταφορές, ελλείψεις) σπάζοντας την κινηματογραφική λογική του χώρου-χρόνου, δημιουργώντας ένα Παρίσι χαοτικό και παράξενο, το οποίο ανακαλυπτουμε μαζί με τη μικρη Ζαζί. Για το ρόλο της Ζαζί, ο Λουί Μαλ επίτηδες χρησιμοποιεί την 14χρονη Κατρίν Ντεμονζό,"μικραίνοντάς" την κατά 4 χρόνια, με σκοπό να δώσει την εικόνα της Αλίκης στη χώρα των ενηλίκων. Ούτε αθώο κοριτσάκι, αλλά ούτε και έφηβη, η Ζαζί είναι αγενής, οξύθυμη και απαιτεί ειλικρινείς απαντήσεις από τους ενήλικες .Ένας από τους σημαντικότερους παιδικούς χαρακτήρες στην ιστορία του κινηματογράφου. Οι τρελές περιπέτειες της 14χρονης Ζαζί και του εκκεντρικού θείου της, στη διάρκεια ενός 24ώρου στο Παρίσι, συμπυκνώνονται μέσα σε μιάμιση ώρα κινηματογραφικής αφήγησης. Ο Λουί Μαλ κατόρθωσε να δημιουργήσει μια απολαυστικά παράξενη κωμωδία, κατά το ήμισυ φόρο τιμής στο μπουρλέσκ και το βουβό αμερικάνικο σινεμά και κατά το υπόλοιπο μια αιχμηρή σάτιρα της αποσύνθεσης και του χάους που επικρατούν στα μεγάλα αστικά κέντρα. Το αποτέλεσμα είναι ένα μικρό διαμάντι, που έστω και αν δεν θεωρείται αντιπροσωπευτικό δείγμα της νουβέλ βάγκ, παραμένει μία από τις σπουδαιότερες γαλλικές ταινίες της δεκαετίας του 60.

 

Δ. Πηγές

 

Ρ. Καινό (1981) Η Ζαζί στο μετρό, Ελληνικά Γράμματα

Λουί Μάλ (1960) Ζazie dans le metro

Το Δέντρο, 127-128, Λογοτεχνία και Σινεμά

http://www.ishow.gr/productionSynopsis.asp?guid=1F9EE0BF-B22F-493B-87E5-0F8D8AF24A19

http://www.womenonly.gr/article.asp?catid=15573&subid=2&pubid=758372

http://en.wikipedia.org/wiki/Zazie_in_the_Metro

google images

 

επιστροφή στη σελίδα: Παραδείγματα

ή στη σελίδα: Λογοτεχνία και Κινηματογράφος